Sanal Gerçeklik (VR), Karma Gerçeklik (MR), Genişletilmiş Gerçeklik (XR) ve Artırılmış Gerçeklik (AR), özellikle Apple’ın Vision Pro gözlüğünü piyasaya sürmesi ile teknoloji dünyasında sıkça duyulan terimler haline geldi. Peki bu terimler ne anlama geliyor ve aralarında ne gibi farklar var? Yazımızda bu sorulara yanıt vermeye çalışacağız.

Sanal Gerçeklik (VR)

VR, kullanıcının tamamen sanal bir ortamda bulunuyor hissine kapılmasını sağlayan ve gerçek dünyadan soyutlayan bir teknolojidir. Özel bir başlık, kulaklık ve eldiven gibi donanımlar aracılığıyla kullanıcıya sanal bir ortamda ses, görüntü ve dokunma gibi duyusal deneyimler sunan VR; özellikle oyun, eğitim, sağlık ve turizm gibi alanlarda kullanılabilir. Örnek vermek gerekirse; ISG eğitimi, sanal gözlük ve kumanda kullanılarak dünyadan tamamen soyutlanmış bir ortamda -örneğin bir fabrika ortamında- verilebilir.

Karma Gerçeklik (MR)

Sanal gerçeklik ile artırılmış gerçeklik arasında konumlanan MR, kullanıcıyı hem gerçek hem sanal ortamlara yerleştiren ve bu iki ortam arasında etkileşim kurmasını sağlayan bir teknolojidir. Özel bir başlık veya gözlük gibi donanımlar aracılığıyla kullanıcıya hem gerçek hem sanal dünyadaki nesneleri gösteren MR; özellikle eğitim, tasarım, mühendislik ve endüstri gibi alanlarda kullanılabilir. Örnek vermek gerekirse; sanal gerçeklik gözlüğünü takarak bir aracın motoruna baktığınızda, taktığınız gözlük araç motorunu tanır ve parçalarını birbirinden ayırt ederek net bir biçimde görmenizi sağlar. Farklı bir örnek verecek olursak, satın almak istediğiniz evin içini karma gerçeklik teknolojisi ile sanki oradaymışsınız gibi gezebilirsiniz.

Genişletilmiş Gerçeklik (XR)

Sanal gerçeklik, karma gerçeklik ve artırılmış gerçeklik gibi tüm teknolojileri kapsayan genel bir terim olan XR, kullanıcıya farklı seviyelerde sanal deneyimler sunan ve kullanıcının gerçek dünya ile sanal dünya arasında geçiş yapmasını sağlayan bir teknolojidir. XR, farklı donanım ve yazılım çözümleri aracılığıyla kullanıcıya; ses, görüntü, dokunma ve hareket gibi duyusal deneyimler sunar ve hemen hemen her alanda kullanılabilir.

Artırılmış Gerçeklik (AR)

AR, kullanıcıyı gerçek dünyadan soyutlamak yerine; akıllı telefon, tablet veya gözlük gibi donanımlar aracılığıyla gerçek dünyaya sanal nesneler ekleyen bir teknolojdir. AR, özellikle eğlence, eğitim, reklam ve navigasyon gibi alanlarda kullanılır. Örnek vermek gerekirse, bir ev eşyası alacağınız zaman, evinizde nasıl görüneceğini merak ediyorsanız, satın almadan önce telefonunuza indirebileceğiniz bir dosya ile, eşyayı evinizde konumlandırabilir ve düzenleyebilirsiniz. Farklı bir örnek verecek olursak, kıyafetleri satın almadan önce üzerinizde deneyebilir ve fikir sahibi olarak satın almaya karar verebilirsiniz.

Özetle, VR-MR-XR-AR kavramları farklı seviyelerde sanal deneyimler sunan teknolojilerdir. Bu teknolojilerin ortak noktası, kullanıcıya daha zengin ve daha etkileşimli bir deneyim sunmasıdır. Farklı noktası ise, kullanıcının gerçek dünya ile olan bağlantısının derecesidir. VR, kullanıcının gerçek dünyadan tamamen kopmasını sağlarken AR, kullanıcının gerçek dünyayla bağlantısını korur ve ona ek bilgiler sunar. MR ve XR ise bu iki uç arasında değişen seviyelerde sanal deneyimler sunmaktadır.

XR teknolojilerinin çeşitli alanlarda sunduğu farklı uygulama imkanlarına gözatalım:

· Ev eşyası almadan önce, söz konusu eşyanın evinizde nasıl duracağını görmek ister misiniz? Eliving Furniture şirketi, telefonunuza yükleyebileceğiniz bir AR uygulaması ile eşyaları evinize nasıl yerleştirebileceğinizi gösterir. Ayrıca, MR teknolojisi ile odanızı farklı eşyalar ve düzenlemelerle nasıl değiştirebileceğinizi de test edebilirsiniz.

· Ar-Ge ve tasarım aşamalarında, üç boyutlu tasarımlarınızı takımınızla birlikte görebilir ve gerçek zamanlı olarak güncellemeler yapabilirsiniz. Augmentecture mimarlık platformu, yüklediğiniz 3D nesneleri diğerleriyle paylaşmanıza ve AR uygulaması aracılığıyla incelemenize olanak sağlar. Ayrıca, üç boyutlu nesneleri simülasyonlarla sanal ortamda canlı olarak izleyebilir ve tasarımları iyileştirmek için kullanabilirsiniz.

· Satın almak istediğiniz kıyafetlerin üzerinizde nasıl duracağını, AR uygulamalarından yararlanarak önceden görebilirsiniz. Tekstil sektöründeki firmalar için, kıyafetlerin müşterilerinin üzerinde nasıl duracağını gösteren AR çözümleri sunan 3dlook gibi platformlar bulunmaktadır. Ayrıca, almayı planladığınız ürünleri, büyük ölçekli sanal dünyalar gibi metaverse üzerinden de sanal ortamda deneyebilirsiniz.

· Günümüzde artırılmış gerçeklik teknolojisi, doktorlara ameliyat esnasında görsel olarak büyük fayda sunmaktadır. Örneğin; Augmedics firmasının geliştirdiği AR gözlükler sayesinde doktorlar, ameliyat esnasında çalıştıkları dokunun arkasını artırılmış gerçeklik ile inceleyebilmektedir.

· Yeni bir mobilya satın aldığınızda, kullanım kılavuzları yerine XR uygulamaları ile ürünün nasıl kurulacağını sanal bir ortamda öğrenebilirsiniz.

· MGM Resort, güvenlik eğitimlerini VR teknolojisi ile vererek personeline sağladığı eğitim süresini %96 kısaltmıştır. Ayrıca, bu eğitimler sonucunda müşteri memnuniyeti de %10 artmıştır.

XR teknolojisinin potansiyeli çok büyük olmasına rağmen, henüz olgunlaşmamıştır. McKinsey’in bir raporuna göre, XR teknolojisinin yaygınlaşması için 8-10 yıla ihtiyaç olduğu öngörülmektedir. Günümüzde XR teknolojisinin daha çok eğlence amaçlı kullanılmasının nedeni, XR ürünlerinin pahalı ve kısıtlı olmasına bağlanmaktadır.

XR teknolojisinin gelişmesine katkı sağlayacak önemli faktörlerden biri, ağ hızlarının artmasıdır. Ağ hızları arttıkça, XR sistemleri bulut bilişimden yararlanarak daha az işlem gücüne ihtiyaç duyabilir. Bu da, XR ekipmanlarının daha hafif ve ucuz olmasını sağlayabilir. Gelişme katkı sağlayacak bir diğer faktör ise, pil ve enerji teknolojilerinin ilerlemesidir. Böylelikle, XR ekipmanları daha uzun süre çalışarak daha taşınabilir hale gelebilir. Bu durum, XR teknolojisinin kullanım alanlarını çeşitlendirerek AR, VR ve MR teknolojilerinin eğitim, sağlık, pazarlama gibi sektörlerde daha fazla kullanılmasını sağlayabilir.

Gerçek ve sanal dünyalar arasındaki sınırları kaldırarak, insanlara yeni deneyimler sunan XR, geleceğin teknolojisi olarak görülmektedir. Hem eğlence hem iş amaçlı kullanılabilecek bir teknoloji olan XR, insanların hayatını kolaylaştıracak ve zenginleştirecek bir teknolojidir.

Çağrı Dinç

İşNet Ürün Yönetimi Uzmanı